Institute of Archaeology and Ethnography NAS RA - Հնագիտություն

VISHAP OF IRIND

Ռոման Հովսեփյան — Wed, 29 Sep 2021 14:13:01 +0000

VISHAP STONES OF ARMENIA

In the high mountains of Armenia unique monuments have been preserved, which traditionally are called by the people "Vishap/Dragon stones".

Like Khachkars (cross-stones) also the Vishaps are distributed only within the Armenian Highland. The centers of their spreading are Aragats and Geghama mountains. Ca. 150 examples of these monuments are known today.

Vishaps are 150-550 cm high, they are made of grayish stones – andesite or basalt, and, according to their forms and the iconography, they can be divided into three groups:

1. Bull shaped (four-sided stelae, with an image of bull's head and extremities fallen down in the frontal part),

2. Fish-shaped (carved in the form of a fish),

3. Fish and Bull shaped (contains the details of the previous two types).

Vishaps were widely used in the Bronze Age, particularly in the 2nd millennium BC, however, it is possible that their origins go back to the earlier periods.

Vishaps are originally placed at an altitude of up to 3000 m above sea level, in a standing or lying position. In ancient times, most of them were standing. As a rule, they appear in groups, a few of them - alone, in water-rich flat areas and in round stone platforms; there are tombs, petroglyphs and tower-like structures in their vicinity.

Ministry of Education, Science, Culture and Sport, RA

Institute of Archaeology and Ethnography, NAS RA

Ararat-Eskijian Museum, Los Angeles

ArchaeoArt and LAB NGO, Armenia

«Vishap» Project, Armenia-Italy

Fig.1. Distribution and quantification of Vishap stones

Fig. 2. Types of Vishaps

VISHAP OF IRIND

Name – Irind 1

Type – Bull shaped, with a further image of leopard and its fell in the central part

Material – Light gray basalt

Preservation – Good

Size – 337x85x49 cm

Original place – Village Irind, western slopes of the hill Gir Sar, Mt. Aragats

Altitude above the sea level – 1977 m

Context – Unknown: the immediate context destroyed by agricultural works (perhaps it was situated inside a cromlech-platform). There are a fortress-settlement, cemetery, sacred areas, as well as a cromlech with standing stones

History of discovery – During agricultural works at the end of the 1970s and beginning of the 1980s the stela was removed from its original location and replaced to the lower western part of the hill. The "Vishap" project expedition discovered the monument on October 05, 2014.

Fig. 3. Irind 1 at the moment of its discovery and after the turning. 2014 and 2015

Fig. 4. Drawing of Irind 1

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

Հայերեն

ԻՐԻՆԴԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Ռոման Հովսեփյան — Wed, 29 Sep 2021 14:06:32 +0000

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

Հայաստանի բարձր լեռներում մինչ օրս պահպանվել են յուրահատուկ հուշարձաններ, որոնց ժողովուրդն ավանդաբար կոչում է «վիշապաքար»:

Ինչպես խաչքարերն, այնպես էլ վիշապաքարերը հանդիպում են միայն Հայկական լեռնաշխարհում: Նրանց տարածման կենտրոններն են Արագած և Գեղամա լեռները: Այսօր հայտնի է այս հուշարձանների մոտ 150 օրինակ:

Վիշապաքարերն ունեն 150-550 սմ բարձրություն, պատրաստված են մոխրագույն քարից՝ անդեզիտից կամ բազալտից, և ըստ ձևի ու պատկերագրության բաժանվում են երեք խմբի`

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

Վիշապաքարերը լայնորեն կիրառվել են բրոնզի դարում և մասնավորապես Ք.ա. 2-րդ հազարամյակում, սակայն չի բացառվում, որ նրանց արմատները գնում են ավելի վաղ ժամանակաշրջաններ:

Վիշապաքարերը գտնվում են իրենց սկզբնական տեղում` ծովի մակերևույթից մինչև 3000 մ բարձրության վրա, կանգնած և/կամ ընկած վիճակում: Հնում նրանք հիմնականում կանգնած են եղել: Վիշապաքարերի մեծ մասն ի հայտ է գալիս խմբերով, քչերը` մեկուսի, ջրով հարուստ հարթ հրապարակներում, կլոր քարաշար հարթակների մեջ, իսկ շրջակայքում առկա են դամբարաններ, ժայռապատկերներ, աշտարակաձև կառույցներ:

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

Նկ. 1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

Նկ. 2. Վիշապների տիպերը

ԻՐԻՆԴԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Անվանումը – Իրինդ 1

Տիպը – Ցլակերպ` հովազի և նրա մորթու հավելյալ պատկերով կենտրոնական հատվածում

Նյութը – Բաց մոխրագույն բազալտ

Պահպանվածությունը – Լավ

Չափսը – 337x85x49 սմ

Սկզբնավայրը – Իրինդ գյուղ, Գիր սար բլուրի արևմտյան լանջ, Արագածի լեռնահամակարգ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 1977 մ

Համատեքստը – Անհայտ. մելորացիոն աշխատանքները ավերել են անմիջական համատեքստը (հավանաբար գտնվել է կրոմլեխ-հարթակի մեջ): Շրջակայքում կան ամրոց-բնակավայր, դամբարանադաշտ, սրբավայր, ցից քարերով կրոմլեխ

Հայտնաբերման պատմությունը – 1970-ական թթ. վերջի և 1980-ական թթ. սկզբի մելորացիոն աշխատանքների ժամանակ կոթողը նախնական տեղից հանվել և բերվել է բլրի ստորին` արևմտյան հատված: «Վիշապ» ծրագրի արշավախումբը հայտնաբերել է կոթողը 05.10.2014 թ.:

Նկ. 3. Իրինդ 1-ը հայտնաբերման պահին և շրջելուց հետո. 2014 և 2015 թթ.

Նկ. 4. Իրինդ 1-ի գծանկարը

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

English

VISHAPS GEGHARDA LICH 1 AND 4

Ռոման Հովսեփյան — Wed, 29 Sep 2021 13:46:20 +0000

VISHAP STONES OF ARMENIA

In the high mountains of Armenia unique monuments have been preserved, which traditionally are called by the people "Vishap/Dragon stones".

Vishaps are 150-550 cm high, they are made of grayish stones – andesite or basalt, and, according to their forms and the iconography, they can be divided into three groups:

1. Bull shaped (four-sided stelae, with an image of bull's head and extremities fallen down in the frontal part),

2. Fish-shaped (carved in the form of a fish),

3. Fish and Bull shaped (contains the details of the previous two types).

Vishaps were widely used in the Bronze Age, particularly in the 2nd millennium BC, however, it is possible that their origins go back to the earlier periods.

Ministry of Education, Science, Culture and Sport, RA

Institute of Archaeology and Ethnography, NAS RA

Ararat-Eskijian Museum, Los Angeles

ArchaeoArt and LAB NGO, Armenia

«Vishap» Project, Armenia-Italy

Fig.1. Distribution and quantification of Vishap stones

Fig. 2. Types of Vishaps

VISHAPS GEGHARDA LICH 1 AND 4

Name – Gegharda lich 1 and 4

Type – Bull shaped (Gegharda lich 1 – with two birds looking at each other)

Material – Reddish basalt

Preservation – Good (partially broken on frontal and back sides)

Size – 400x150x65 cm (Gegharda lich 1), 205x80x22 cm (Gegharda lich 4)

Original place – Area of the lake Gegharda lich, Geghama Mountains

Altitude above the sea level – 2700 m

Context – In the area of the Gegharda or Vishapa lich/lake, where a water reservoir is currently present, there were eight dragon stones, which were moved from the original places to Yerevan (Gegharda lich 2, 3, 5 - Matenadaran and Second Massive garden), to the adjacent hill (Gegharda lich 1, 4, 8) or remained under the water (Gegharda lich 6, 7). According to archival photos, most of these monuments could have been situated within the cromlech-platforms. Other cromlechs and also petroglyphs are spread nearby.

History of discovery – The main stelae of the Gegharda lich were found by the Garni expedition led by N. Marr and J. Smirnov during 1910-1911. At least, until the 1970s they were in their original places, in the central part of the lake. With the rising water of the lake, the monuments were moved to the current place on the hill, and later in 2010 were raised up. Gegharda lich 6 was discovered in 1963 by the expedition of the Institute of Archaeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, and Gegharda lich 8, which is located 70 m south-east of Gegharda lich 1 and 4, was found and raised by the workers reconstructing the dam in 2016.

Fig. 3. Gegharda lich landscape and the original (green) and present (red) locations of the vishaps Gegharda lich 1 and 4

Fig. 4. Drawings of Gegharda lich 1 and 4

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

Հայերեն

ԳԵՂԱՐԴԱ ԼԻՃ 1 ԵՎ 4 ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

Ռոման Հովսեփյան — Wed, 29 Sep 2021 13:39:57 +0000

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

Նկ.1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

Նկ. 2. Վիշապների տիպերը

ԳԵՂԱՐԴԱ ԼԻՃ 1 ԵՎ 4 ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

Անվանումը – Գեղարդա լիճ 1 և 4

Տիպը – Ցլակերպ (Գեղարդա լիճ 1-ը՝ իրար հայող թռչունների պատկերով)

Նյութը – Կարմրավուն բազալտ

Պահպանվածությունը – Լավ (մասնակի կոտրվածքներ դիմային և ետին հատվածներում)

Չափսը – 400x150x65 սմ (Գեղարդա լիճ 1-ը), 205x80x22 սմ (Գեղարդա լիճ 4-ը)

Սկզբնավայրը – Գեղարդա լճի տարածք, Գեղամա լեռներ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 2700 մ

Համատեքստը – Գեղարդա կամ Վիշապա լճի տարածքում, որտեղ այժմ ջրամբար է կառուցված, եղել են 8 վիշապաքար, որոնք հիմնականում տեղափոխվել են սկզբնական վայրերից՝ Երևան (Գեղարդա լիճ 2, 3, 5՝ Մատենադարան և Երկրորդ զանգվածի այգի), հարակից բլուր (Գեղարդա լիճ 1, 4, 8) կամ մնացել են ջրի տակ (Գեղարդա լիճ 6, 7): Ըստ արխիվային լուսանկարների այդ կոթողների հիմնական մասը կարող էին լինել կրոմլեխ-հարթակի մեջ: Շրջակայքում կան կրոմլեխներ և ժայռապատկերներ:

Հայտնաբերման պատմությունը – Գեղարդա լճի հիմնական կոթողները հայտնաբերվել են Ն. Մառի և Յ. Սմիռնովի Գառնիի արշավախմբի կողմից 1910-1911 թթ.: Առնվազն մինչ 1970-ական թթ. դրանք գտնվել են նախնական տեղում՝ լճի կենտրոնական հատվածում: Լճի ջրերի բարձրացման հետ զուգահեռ՝ կոթողները տեղափոխվել են ներկայիս տեղը՝ բլրի վրա, իսկ հետագայում՝ 2010 թ. կանգնեցվել են: Գեղարդա լիճ 6-ը հայտնաբերվել է 1963 թ.՝ ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի արշավախբի կողմից և տեղափոխվել է Երևանի Երկրորդ զանգվածի այգի, իսկ Գեղարդա լիճ 8-ը, որը գտնվում է Գեղարդա լիճ 1 և 4 վիշապաքարերից 70 մ հարավ-արևելք, գտնվել և կանգնեցվել է ամբարտակը վերակառուցող բանվորների կողմից 2016 թ.:

Նկ. 3. Գեղարդա լճի բնապատմական միջավայրը և Գեղարդա լիճ 1 և 4 վիշապաքարերի նախնական (կանաչ) և ներկայիս (կարմիր) դիրքը. 2020 և 2012 թթ.

Նկ. 4. Գեղարդա լիճ 1-ի և 4-ի գծանկարները

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

English

VISHAP OF GEGHAMASAR

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 19:25:27 +0000

VISHAP STONES OF ARMENIA

In the high mountains of Armenia unique monuments have been preserved, which traditionally are called by the people "Vishap/Dragon stones".

Vishaps are 150-550 cm high, they are made of grayish stones – andesite or basalt, and, according to their forms and the iconography, they can be divided into three groups:

1. Bull shaped (four-sided stelae, with an image of bull's head and extremities fallen down in the frontal part),

2. Fish-shaped (carved in the form of a fish),

3. Fish and Bull shaped (contains the details of the previous two types).

Vishaps were widely used in the Bronze Age, particularly in the 2nd millennium BC, however, it is possible that their origins go back to the earlier periods.

Ministry of Education, Science, Culture and Sport, RA

Institute of Archaeology and Ethnography, NAS RA

Ararat-Eskijian Museum, Los Angeles

ArchaeoArt and LAB NGO, Armenia

«Vishap» Project, Armenia-Italy

Fig.1. Distribution and quantification of Vishap stones

Fig. 2. Types of Vishaps

VISHAP OF GEGHAMASAR

Name – Geghamasar 1

Type – Bull shaped

Material – Gray basalt

Preservation – Satisfactory

Size – 360x107x55 cm

Original place – 4 km south-west of Geghamasar village, Areguni Mountains

Altitude above the sea level – 1929 m

Context – At the time of the discovery of the stela in 2021 the parts of it which were turned into khachkar in the 10th century (according to the inscription: "The Holy Cross was erected in memory of Abgar's son, Gregory and, the latter's son, let them be remembered in glorifying God, 936") were found in the centre and at the entrance of the 16-17th centuries church Spitakavor. The church is surrounded by large archaic-looking basalt stones, the plan of which is a rounded square. This may be the original place of the stela - on the place of a former barrow or another structure, the stones of which could be reused during the Middle Ages. But the stela could also be traced back to its present location from the surrounding plain during the Middle Ages.

History of discovery – The church and the standing khachkar is mentioned by Armenian authors at the border of the 19-20th centuries (Gh. Alishan, E. Lalayan), however, the stela was defined as a vishap only recently (2021) by the Sotk expedition of the Institute of Archaeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia. At the time of the recent discovery, the stela consisted of three parts: the basis in the ground (bottom-up), the part thrown into the church, the part taken out of the church and placed as a khachkar. The stone fracture is new, which proves that it was broken during the Soviet years, when the church was closed. In May 2021 the expedition cleaned the church and replaced all three connecting fragments of the stela to the south-west of the church.

Fig. 3. Geghamasar 1 during its discovery and after the reconstruction. 2021

Fig. 4. Position and drawing of Geghamasar 1

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

Հայերեն

ԳԵՂԱՄԱՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 19:18:39 +0000

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

Նկ.1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

Նկ. 2. Վիշապների տիպերը

ԳԵՂԱՄԱՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Անվանումը – Գեղամասար 1

Տիպը – Ցլակերպ

Նյութը – Մոխրագույն բազալտ

Պահպանվածությունը – Բավարար

Չափսը – 360x107x55 սմ

Սկզբնավայրը – Գեղամասար գյուղից մոտ 4 կմ հարավ-արևմուտք, Արեգունի լեռներ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 1929 մ

Համատեքստը – X դ. խաչքարացված (ինչի մասին վկայում է արձանագրությունը՝ «Սուրբ Խաչը կանգնեցվեց Աբգարի որդու՝ Գրգորի և վերջինիս զավակի հիշատակին, թող նրանց հիշեն Աստծուն փառաբանելիս, 936 թ.») և XVI-XVII դդ. եկեղեցու (Սպիտակավոր) կենտրոնում հայտնված վիշապաքարի հատվածները մեր այցելության պահին (2021 թ.) գտնվում էին եկեղեցու մուտքի մոտ և մեջ: Եկեղեցին շրջապատված է արխայիկ շարվածքով բազալտե քարերով, որը կլորացող քառակուսու տեսք ունի։ Սա կարող է լինել կոթողի նախնական վայրը՝ նախկին դամբանաբլրի կամ այլ կառույցի տեղում, որի քարերը վերաօգտագործվել են միջնադարում: Բայց կոթողը կարող է նաև բերված լինել շրջակա՝ վիշապներին բնորոշ հարթավայրից միջնադարում:

Հայտնաբերման պատմությունը – Եկեղեցին և կանգուն խաչքարը հիշատակում են XIX-XX դդ. սահմանի հայ հեղինակները (Ղ. Ալիշան, Ե. Լալայան), սակայն որպես վիշապաքար կոթողը սահմանվել է ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Սոթքի արշավախմբի կողմից 2021 թ.: Այդ պահին կոթողը բաղկացած էր երեք մասից՝ հիմքը հողի մեջ (գլխամասով դեպի վար), եկեղեցու մեջ գցված և եկեղեցուց դուրս հանված ու որպես խաչքար դրված հատվածները: Կոտրվածքը նոր է, ինչը վկայում է, որ այն վնասվել է խորհրդային տարիներին՝ երբ եկեղեցին փակել են լիցքով: 2021 թ. մայիսին արշավախումբը մաքրեց եկեղեցին, հանեց կոթողի բոլոր հատվածները և, միացնելով իրար, տեղադրեց եկեղեցուց հարավ-արևմուտք:

Նկ. 3. Գեղամասար 1-ը հայտնաբերման պահին և վերակազմությունից հետո. 2021

Նկ. 4. Գեղամասար 1-ի դիրքը և գծանկարը

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

English

VISHAP OF THE PASTURE BAZMABERD

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 19:03:15 +0000

VISHAP STONES OF ARMENIA

In the high mountains of Armenia unique monuments have been preserved, which traditionally are called by the people "Vishap/Dragon stones".

Vishaps are 150-550 cm high, they are made of grayish stones – andesite or basalt, and, according to their forms and the iconography, they can be divided into three groups:

1. Bull shaped (four-sided stelae, with an image of bull's head and extremities fallen down in the frontal part),

2. Fish-shaped (carved in the form of a fish),

3. Fish and Bull shaped (contains the details of the previous two types).

Vishaps were widely used in the Bronze Age, particularly in the 2nd millennium BC, however, it is possible that their origins go back to the earlier periods.

Ministry of Education, Science, Culture and Sport, RA

Institute of Archaeology and Ethnography, NAS RA

Ararat-Eskijian Museum, Los Angeles

ArchaeoArt and LAB NGO, Armenia

«Vishap» Project, Armenia-Italy

Fig.1. Distribution and quantification of Vishap stones

Fig. 2. Types of Vishaps

VISHAP OF THE PASTURE BAZMABERD

Name – Bazmaberdi Sar 1

Type – Bull-shaped

Material – Light gray basalt

Preservation – Satisfactory (only the upper part is preserved divided into two connecting parts)

Size – 210x54x24 cm (reconstructed)

Original place – 2 km south-east of the village Verin Bazmaberd, in the place ''Eshli chayer'', Mt. Aragats

Altitude above the sea level – 1810 m

Context – Unknown: the immediate context destroyed by agricultural works. There are cromlechs and stone rows in the vicinity

History of discovery – During agricultural works in the 1980s the stela was removed from its original location and replaced in the piles bordering the field from the north-east. The "Vishap" project expedition discovered the monument on July 21, 2014, through the village resident Samson Khamoyan.

Fig. 3. Bazmaberdi Sar 1 at the moment of its discovery. 2014

Fig. 4. Drawing of Bazmaberdi Sar 1

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

Հայերեն

ԲԱԶՄԱԲԵՐԴԻ ՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 18:56:26 +0000

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

Նկ.1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

Նկ. 2. Վիշապների տիպերը

ԲԱԶՄԱԲԵՐԴԻ ՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Անվանումը – Բազմաբերդի սար 1

Տիպը – Ցլակերպ

Նյութը – Բաց մոխրագույն բազալտ

Պահպանվածությունը – Բավարար (պահպանվել է միայն վերնամասը՝ բաժանված երկու միացող հատվածի)

Չափսը – 210x54x24 սմ (վերականգնված)

Սկզբնավայրը – Վերին Բազմաբերդ գյուղից 2 կմ հարավ-արևելք, «Էշլի չայեր» կոչված վայր, Արագածի լեռնահամակարգ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 1810 մ

Համատեքստը – Անհայտ. մելորացիոն աշխատանքները ավերել են անմիջական համատեքստը: Շրջակայքում կան կրոմլեխներ, քարաշարեր

Հայտնաբերման պատմությունը – 1980-ական թթ. մելորացիայի ժամանակ կոթողը նախնական տեղից հանվել և դրվել է դաշտը հյուսիս-արևելքից սահմանազատող քարակույտերի մեջ: «Վիշապ» ծրագրի արշավախումբը հայտնաբերել է կոթողը 21.07.2014 թ.՝ գյուղի բնակիչ Սամսոն Խամոյանի միջոցով:

Նկ. 3. Բազմաբերդի սար 1-ը հայտնաբերման պահին. 2014 թ.

Նկ. 4. Բազմաբերդի սար 1-ի գծանկարը

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

English

VISHAP OF THE PASTURE ARSHALUYS

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 18:28:02 +0000

VISHAP STONES OF ARMENIA

In the high mountains of Armenia unique monuments have been preserved, which traditionally are called by the people "Vishap/Dragon stones".

Vishaps are 150-550 cm high, they are made of grayish stones – andesite or basalt, and, according to their forms and the iconography, they can be divided into three groups:

1. Bull shaped (four-sided stelae, with an image of bull's head and extremities fallen down in the frontal part),

2. Fish-shaped (carved in the form of a fish),

3. Fish and Bull shaped (contains the details of the previous two types).

Vishaps were widely used in the Bronze Age, particularly in the 2nd millennium BC, however, it is possible that their origins go back to the earlier periods.

Ministry of Education, Science, Culture and Sport, RA

Institute of Archaeology and Ethnography, NAS RA

Ararat-Eskijian Museum, Los Angeles

ArchaeoArt and LAB NGO, Armenia

«Vishap» Project, Armenia-Italy

Fig.1. Distribution and quantification of Vishap stones

Fig. 2. Types of Vishaps

VISHAP OF THE PASTURE ARSHALUYS

Name – Arshaluysi Sar 5

Type – Bull shaped (on the frontal side is the image of a five-headed sacrificed bull)

Material – Light gray basalt

Preservation – Satisfactory (in the time of discovery it was broken into several parts)

Size – 245x83x25 cm

Original place – Summer pastures of the village Arshaluys, Geghama Mountains.

Altitude above the sea level – 2670 m

Context – Platform-cromlech to which leads a road of ca. 220 m. In the neighbourhood there are cromlechs, stone rows and four other vishaps

History of discovery – In 2011 the locals seeing the upper part of the stone on the earth's surface dug a hole around and removed the stela with a large machine, during which it was broken into several parts. The "Vishap" project expedition discovered the monument on August 16, 2018.

Fig. 3. Arshaluys 5 at the moment of its discovery. 2018

Fig. 4. Drawing of Arshaluys 5

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

Հայերեն

ԱՐՇԱԼՈՒՅՍԻ ՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Ռոման Հովսեփյան — Tue, 28 Sep 2021 18:24:12 +0000

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

Նկ. 1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

Նկ. 2. Վիշապների տիպերը

ԱՐՇԱԼՈՒՅՍԻ ՍԱՐԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

Անվանումը – Արշալույս 5

Տիպը – Ցլակերպ (դիմային հատվածում՝ հինգ գլխանի մորթազերծ ցլի պատկեր է)

Նյութը – Բաց մոխրագույն բազալտ

Պահպանվածությունը – Բավարար (հայտնաբերման պահին բաժանված էր մի քանի հատվածի)

Չափսը – 245x83x25 սմ

Սկզբնավայրը – Արշալույս գյուղի սար, Գեղամա լեռներ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 2670 մ

Համատեքստը – Հարթակ-կրոմլեխի մեջ, դեպի որն արևմուտքից ընթանում է մոտ 220 մ ճանապարհ: Շրջակայքում կան այլ կրոմլեխներ, քարաշարեր և չորս այլ վիշապաքարեր

Հայտնաբերման պատմությունը – 2011 թ. տեղի վրանաբնակները հողի մակերեսին նկատելով քարի վերնամասը՝ փորում են նրա շուրջ, քարն էլ հանում մեծ մեքենայով, որի ընթացքում այն կոտրվում է մի քանի մասի: «Վիշապ» ծրագրի արշավախումբը հայտնաբերել է կոթողը 16.08.2018 թ.:

Նկ. 3. Արշալույս 5-ը հայտնաբերման պահին. 2018 թ.

Նկ. 4. Արշալույս 5-ի գծանկարը

Archaeology

Դաշտային հետազոտութուններ

English