ԲՈՒԺԱԿԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԵՐԸ

 

Հայաստանի բարձր լեռներում մինչ օրս պահպանվել են յուրահատուկ հուշարձաններ, որոնց ժողովուրդն ավանդաբար կոչում է «վիշապաքար»:

Ինչպես խաչքարերն, այնպես էլ վիշապաքարերը հանդիպում են միայն Հայկական լեռնաշխարհում: Նրանց տարածման կենտրոններն են Արագած և Գեղամա լեռները: Այսօր հայտնի է այս հուշարձանների մոտ 150 օրինակ:

Վիշապաքարերն ունեն 150-550 սմ բարձրություն, պատրաստված են մոխրագույն քարից՝ անդեզիտից կամ բազալտից, և ըստ ձևի ու պատկերագրության բաժանվում են երեք խմբի`

1. ձկնակերպ (քանդակված ձկան տեսքով),

2. ցլակերպ (քառակող, դիմային հատվածում ցլի գլխի և վար ընկած ոտքերի պատկերով),

3. ձկնացլակերպ (կրում են նախորդ երկուսի հատկանիշները):

Վիշապաքարերը լայնորեն կիրառվել են բրոնզի դարում և մասնավորապես Ք.ա. 2-րդ հազարամյակում, սակայն չի բացառվում, որ նրանց արմատները գնում են ավելի վաղ ժամանակաշրջաններ:

Վիշապաքարերը գտնվում են իրենց սկզբնական տեղում` ծովի մակերևույթից մինչև 3000 մ բարձրության վրա, կանգնած և/կամ ընկած վիճակում: Հնում նրանք հիմնականում կանգնած են եղել: Վիշապաքարերի մեծ մասն ի հայտ է գալիս խմբերով, քչերը` մեկուսի, ջրով հարուստ հարթ հրապարակներում, կլոր քարաշար հարթակների մեջ, իսկ շրջակայքում առկա են դամբարաններ, ժայռապատկերներ, աշտարակաձև կառույցներ: 

 

ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Արարարտ-Էսքիջյան թանգարան, Լոս Անջելես

ԱրխեոԱրթ և Լաբ ՀԿ, Հայաստան

«Վիշապ» ծրագիր, Հայաստան-Իտալիա

 

 

Նկ.1. Վիշապաքարերի տարածույթը և քանակը

 

 

Նկ.2. Վիշապների տիպերը

 

 

 

ԲՈՒԺԱԿԱՆԻ ՎԻՇԱՊԱՔԱՐԸ

 

Անվանումը – Բուժական 1

Տիպը – Ցլակերպ  

Նյութը – Մոխրա-շագանակագույն բազալտ

Պահպանվածությունը – Բավարար (մանրամասները մասամբ են երևում այն պատճառով, որ կիսաֆաբրիկատ է կամ էլ՝ տեղական ոճ)

Չափսը – 227x72x46 սմ

Սկզբնավայրը – Բուժական գյուղից 1,5 կմ արևմուտք, Ծաղկունյաց լեռներ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից – 1820 մ

Համատեքստը – Անհայտ. մելորացիոն աշխատանքները ավերել են անմիջական համատեքստը (հավանաբար գտնվել է կրոմլեխ-հարթակի մեջ): Շրջակայքում կան ամրոց-բնակավայր, դամբարանադաշտ

Հայտնաբերման պատմությունը – Մելորացման ընթացքում մեխանիզմի կողմից տեղափոխվել է դաշտի սահմանագծին գտնվող բլրակի վրա: Հայտնաբերվել և հուշարձանների պետական ցուցակներում գրանցվել է 1996 թ. հուշարձանագետ և վիմագրագետ Գագիկ Սարգսյանի կողմից:

 

 

Նկ. 3. Բուժական 1-ը 2012 թ. այցելության ժամանակ

             

 

 

Նկ. 4. Բուժական 1-ի գծանկարը